POLYCYSTIC OVARIAN SYNDROME (PCOS) ရာသီ မမွန္ရင္ ဖတ္ပါ

(၁) သမီးအသက္က ၂၀ ပါ။ အိမ္ေထာင္ရွိပါတယ္။ ၁၈ နွစ္နဲ႔အိမ္ေထာင္က်ခဲ့ပါတယ္။ အိမ္ေထာင္စက်အခ်ိန္က ကေလးမယူခ်င္ေသးလို႔ ၃ လေဆးတစ္ခါ ထိုးဖူးပါတယ္။ အိမ္ေထာင္က်ျပီး ၂ လအၾကာမွာဘဲ အမ်ိဳးသားကတာဝန္နဲ႔ နိုင္ငံျခားထြက္သြားခဲ့လို႔ ေဆးဆက္မထိုးျဖစ္ခဲ့ပါဘူး။ အပ်ိဳတုန္းကရာသီမွန္ပါတယ္။ ၃ လေဆးထိုးျပီးေနာက္ပိုင္း ရာသီလာရင္ ရက္ေတာ္ေတာ္ၾကာေအာင္ နည္းနည္းဆင္းေနလို႔ OG နဲ႔ၿပေတာ့ PRIMOLUTE N ေဆး ၃ လေလာက္ ေသာက္လိုက္ေတာ့ ေကာင္းသြားပါတယ္။ ေဆးရပ္ျပီး ၂ လေလာက္ေနေတာ့ ရာသီကမလာမလာနဲ႔ OGနဲ႔ၿပန္ျပေတာ့ ေသြးစစ္ၾကည့္ျပီး T4, TSH ကေတာ့ normal ျဖစ္ျပီး PROLACTIN မ်ားေနလို႔ ရာသီမမွန္တာဆိုျပီး Carbargolin ၃ ရက္ ေသာက္ခိုင္းပါတယ္။ ရာသီပံုမွန္ျဖစ္ေအာင္ PRIMOLUTE N ျပန္ေသာက္ခိုင္းပါတယ္။ OG တစ္ေယာက္နဲ႔ေျပာင္းျပေတာ့ TVS ရုိက္ခိုင္းေတာ့ သားဥအိမ္နွစ္ခုစလံုးမွာ ေရအိတ္ေသးေသးရွိတယ္။ PCOS ဆိုျပီး Metformin denk 500 ကို မနက္ကို တစ္ျခမ္း ညတစ္ျခမ္း ၃ လေသာက္ခိုင္းပါတယ္။ နုိ႔အံုကေနလည္း ညွစ္လိုက္ရင္ နို႔ရည္ၾကည္နည္းနည္း ထြက္ပါတယ္။ ၃ လျပီးTVS ျပန္ရုိက္ျပီး ျပန္ၾကည့္ေတာ့လည္း မေပ်ာက္ေသးလို႔ ၃ လေသာက္လိုက္ TVS ရိုက္နဲ႔ ၉ လေလာက္ၾကာပါတယ္။ PROLACTIN ျပန္စစ္ၾကည့္ေတာ့လည္း normal ျဖစ္ေနပါတယ္။ OG က Diane35 (Cyproterone acetate 2mg, Ethinylestradiol 0.035mg) ဆိုတဲ့ေဆးေျပာင္းေပးျပီး ၄ လေသာက္ခိုင္းျပီး TVS ျပန္ ရုိက္ေတာ့လည္း PCOS က မေပ်ာက္ပါဘူး။ Brain ကို MRI ရုိက္ၾကည့္ေတာ့လည္း NORMAL ဘဲလို႔ေျပာပါတယ္။ နို႔ရည္ထြက္တာကလည္း PCOS ေၾကာင့္လို႔ေျပာပါတယ္။ အခု Diane35 ရပ္လိုက္တာနဲ႔ ရာသီမမွန္ေတာ့ျပန္ပါဘူး။ ေဆးကုေနတာ ၂ နွစ္ေက်ာ္ေနပါျပီ။ ေနာက္လအနည္းငယ္ၾကာရင္ အမ်ိဳးသားအေျခက်တဲ့နိုင္ငံကိုလည္း လိုက္သြားရေတာ့မယ္။ အခုအေျခတက်ျဖစ္ျပီမို့ ကေလးလည္းလိုခ်င္ပါတယ္။ ကေလးေကာ ရနုိင္ပါ့မလား။ ၂ နွစ္ေလာက္္ ေဆးကုေန တာေတာင္မေကာင္းလာေတာ့ ဘာဆက္လုပ္ရမွန္းကို မသိတာပါ။ သမီးျဖစ္ေနတဲ့ေရာဂါက ဘာလဲဆိုတာ ဘာေၾကာင့္ျဖစ္တာလဲဆိုတာ ရွင္းျပေပးပါ။ ဘာဆက္လုပ္သင့္တယ္ဆိုတာလဲ အၾကံေပးေပးပါဆရာ။ ေနာက္ဆံုး result နဲ႔ ေသြးအေျဖမ်ားနဲ႔ MRI reault ကို attach လုပ္ေပးလိုက္ပါတယ္။

(၂) သမီး အသက္က အခု ၂၇ ႏွစ္ပါ။ ကိုယ္အေလးခ်ိန္ကေတာ့ 48 KG ေလာက္မွာပဲ ရွိပါတယ္။ အပ်ိဳေပၚဝင္စ ၁၅ ႏွစ္ ေလာက္ကတည္းက ရာသီေသြး မမွန္တတ္ပါ။ အခုထိ တခါတေလ ၂ လ ၃ လ ျခားပါတယ္။ ၾကာခ်ိန္ ၃ ရက္ ေလာက္ဘဲ ရွိတတ္ျပီး၊ အရမ္း ဗိုက္နာျခင္းေတာ့ မရွိသေလာက္ပါ။ အသက္ ၁၉ ႏွစ္တုန္းကေတာ့ ၆ လ အထိ ထိန္ဖူးျပီး၊ ႏုတ္ခမ္းေမႊး ေရးေရးလဲ သတိထားမိပါတယ္။

ျပီးေတာ့ အေမြး (ေျခသလံုး၊ ဂ်ိဳင္း) လဲ နည္းနည္း ၾကမ္းသလို၊ Areola ႏို႔အေရာင္ရင့္ အဝိုင္း ပတ္ပတ္လည္မွာလဲ အေမြးေလးေတြက ခပ္ၾကမ္းၾကမ္းနဲ႔ ရွည္ပါတယ္။ က်ား-ေဟာ္မုန္းသတၱိ ကဲတာပါလားရွင္။ အဲ့လိုေတြရွိလို႔ ကေလးမရမွာ အရမ္း စိုးရိမ္မိပါတယ္။ ၆ လ ေလာက္ေနရင္ ကေလး ယူခ်င္လို႔ ဘယ္လို တားေဆးက အဆင္ေျပမလဲ။ သံုးလခံထိုးေဆး ဆိုရင္လဲ ကေလးျပန္ရဖို႔ ၾကာမွာ စိုးရိမ္လို႔ပါ။

PCOS ေရာဂါဆိုတာ အမ်ိဳးသမီး မီးယပ္ေရာဂါတခု ျဖစ္တယ္။ အမ်ိဳးသမီး ၅-၁ဝ% မွာ ျဖစ္ႏိုင္တယ္။ ကေလးမရျဖစ္ရတဲ့ အဓိက အေၾကာင္းတရားလဲ ျဖစ္တယ္။ ေရာဂါလကၡဏာက ဆယ္ေက်ာ္သက္ကတည္းက စတယ္။

ရာသီမမွန္တာ၊ ရာသီမလာတာ၊ ဝက္ျခံထြက္တာ၊ ကိုယ္အေလးခ်ိန္မ်ားတာ၊ အေမႊးေပါက္မ်ားတာ၊ လူအဝလြန္လာတာ၊ ဆီးခ်ိဳ-ေသြးတိုး-ႏွလံုးေရာဂါေတြ ျဖစ္လာႏိုင္တယ္။ ေဆးကုသမႈ ေသေသျခာျခာလုပ္ရင္ အမ်ားၾကီး သက္သာေစတယ္။ ေရာဂါလကၡဏာ တခုခ်င္းကို ကုသရတယ္။

PCOS ေရာဂါကို Stein-Leventhal syndrome လို႔လဲ ေခၚတယ္။ မ်ိဳးဥအိမ္ေတြမွာ အက်ိတ္ေလးေတြ အမ်ားၾကီး ျဖစ္ေနတယ္။ ဘာလို႔ျဖစ္သလဲ၊ အေၾကာင္းအမ်ိဳးမ်ိဳး ရွိႏိုင္တယ္။ တခါတေလ မသိႏိုင္ဘူး။ မ်ိဳးရိုးနဲ႔ ပါတ္ဝန္းက်င္ကေနလဲ ျဖစ္ႏိုင္တယ္။ တခ်ိဳ႕ ဒီေရာဂါရွိတဲ့ အမ်ိဳးသမီးေတြမွာ ဦးေႏွာက္ထဲက Pituitary gland ကေန ထုတ္ေပးတဲ့ LH ေဟာ္မုန္း လဲမ်ားေနတာ ေတြ႔ရေသးတယ္။

ဒီေရာဂါရဲ႕ ပင္မလကၡဏာကေတာ့ -

1. Menstrual disturbances ရာသီမမွန္တာ နဲ႔

2. Androgens က်ား-ေဟာ္မုန္းမ်ားေနတာ ၂ ခု ျဖစ္တယ္။

ရာသီမမွန္ဘူးဆိုတာ -

1. Primary amenorrhea ေမြးကတည္းက ရာသီတခါမွ မလာတာ၊

2. Oligomenorrhea ရာသီအလာနည္းတာ၊

3. Secondary amenorrhea ရာသီထိန္တာ၊

4. Anovulatory cycles ရာသီလာေပမဲ့ မ်ိဳးဥ မထြက္တာ နဲ႔

5. Heavy bleeding ေသြးအမ်ားၾကီး ဆင္းတာ၊ ျဖစ္ႏိုင္တယ္။

က်ား-ေဟာ္မုန္းမ်ားေနလို႔ ျဖစ္လာမဲ့ လကၡဏာကေတာ့ -

1. Acne ဝက္ျခံေပါက္တာ၊

2. Hirsutism အေမႊးေပါက္မ်ားတာ၊

3. Male-pattern hair loss ေယာက္်ားေတြလို ဆံပင္ကြ်တ္တာ (ထိပ္ေျပာင္တာ) ေတြ ျဖစ္တယ္။

တျခား လကၡဏာကေတာ့ -

• Obesity and weight gain ကိုယ္ေလး-လူဝမယ္၊

• Elevated insulin levels and insulin resistance ဆီးခ်ိဳထိန္းတဲ့ (အင္စူလင္) ေဟာ္မုန္း မ်ားေနမယ္၊

• Oily skin အေရျပား အဆီျပန္မယ္၊

• Dandruff ေခါင္းမွာ ေဘာက္ ေပါက္မယ္၊

• Infertility ကေလးမရျဖစ္မယ္၊

• Skin discolorations အေရျပား အေရာင္ေျပာင္းတာ တခ်ိဳ႕ေနရာေတြမွာ ျဖစ္မယ္၊

• High cholesterol levels (ကိုလက္စေထာ) မ်ားေနမယ္၊

• Elevated blood pressure ေသြးဖိအားမ်ားေနမယ္၊

• Multiple, small cysts in the ovaries မ်ိဳးဥအိမ္မွာ အက်ိတ္ေတြ ျဖစ္ေနတာေတြ ျဖစ္တယ္။

ေရာဂါလကၡဏာေတြကသာ ေရာဂါ နာမယ္ တပ္တာနဲ႔ ကုသတာအတြက္ အေရးၾကီးတယ္။ မ်ိဳးဥအိမ္မွာ အက်ိတ္ေလးေတြ ေတြ႔တာနဲ႔ေတာ့ ေရာဂါမဟုတ္ေသးဘူး။ ေရာဂါ ဟုတ္-မဟုတ္ကို ေရာဂါလကၡဏာေတြ ၾကည့္ရမယ္။

• Androgen က်ား-ေဟာ္မုန္း (အင္ဒရိုဂ်င္) စစ္ရတယ္။ DHEA နဲ႔ Testosterone ေတြ ကဲေနတတ္တယ္။ က်ား-ေဟာ္မုန္း (တက္စတိုစတီရံုး) မ်ားေနတာ တခုထဲနဲ႔ေတာ့ PCOS ေရာဂါလို႔ မေျပာပါ။

• Hypothyroidism လည္ပင္းၾကီး ေဟာ္မုန္းနည္းတာ စစ္ရတယ္။

• Prolactin ေခၚတဲ့ ႏို႔ထြက္-ေဟာ္မုန္း စစ္ရတယ္။

• မ်ိဳးဥအိမ္ Ovary နဲ႔ Adrenal glands ေက်ာက္ကပ္အထက္က (အျဒီနယ္လ္) အိတ္ေတြ Tumor အလံုး ျဖစ္ေနသလား စစ္ရတယ္။

Ultrasound ရိုက္ရင္ Ovary မ်ိဳးဥအိမ္မွာ အရည္ေအာင္းေနတဲ့ Cysts အိတ္ေလးေတြ ေတြ႔မယ္။ Computed Tomography (CT scan) နဲ႔ Magnetic Resonance Imaging (MRI) ေတြရိုက္ရင္လဲ ေတြ႔မယ္။ CT scans ရိုက္တာက X-rays နဲ႔ Dyes သံုးရလို႔ လူတိုင္းကို မလုပ္ပါ။

PCOS ကို ဘယ္လို ကုသမလဲ -

1. အမ်ိဳးသမီး အသက္ကိုၾကည့္ ကုရတယ္။ ငယ္သူေတြကို ကိုယ္ဝန္တားေဆး ေပးႏိုင္တယ္။ ရာသီမွန္ေစမယ္၊ သားအိမ္ကင္ဆာ အျဖစ္နည္းေစမယ္။

2. ေနာက္တနည္းကေတာ့ Progesterone ေဟာ္မုန္းကို ေပးလိုက္-ရပ္လိုက္ လုပ္တယ္။ ကိုယ္ဝန္ကိုေတာ့ တားေပးမွာ မဟုတ္ဘူး။

3. Acne ဝက္ျခံေပါက္ေနသူ၊ အေမႊးမ်ားေနသူေတြကို ဆီးသြားေဆး Spironolactone (Aldactone) ေပးႏိုင္တယ္။ သူေတို႔ကို ဒီေဆးေပးရင္ (ပိုတက္ဆီယမ္) စစ္ေနရမယ္၊ ေက်ာက္ကပ္ စစ္ေနရမယ္။

4. မ်က္ႏွာ အေမႊးေပါက္သူေတြက Eflornithine (Vaniqa) (ခရင္) လိမ္းရတယ္။

5. ကေလးရခ်င္သူေတြဆိုရင္ Clomiphene (Clomid) ေဆးေပးရင္ Ovulation မ်ိဳးဥထြက္ေစႏိုင္တယ္။ လိုအပ္ရင္ Gonadotropin ေဟာ္မုန္း ေပးမယ္။ တျခား ကေလးရေစနည္းေတြ သံုးႏိုင္တယ္။

6. ကိုယ္အေလးခ်ိန္ ခ်ရမယ္။

7. ဆီးခ်ိဳ အမ်ိဳးအစား (၂) ရွိေနရင္ Metformin (Glucophage) ေဆးေပးမယ္။

8. ခြဲစိတ္ကုသဘို႔လိုရင္ Ovarian drilling နည္း လုပ္ရမယ္။

Hyperprolactinaemia ႏို႔ထြက္-ေဟာ္မုန္းမ်ားျခင္း

http://dts-medicaleducation.blogspot.com/2011/04/hyperprolactinaemia.html

Dr. တင့္ေဆြ